...Нывгæнæджы цард нæ фæвæййы йæ мæлæтæй. Уымæн йæ цæрæнбон ис йе сфæлдыстады. Ирон аивадиртасджытæ биноныгæй нæма раиртæстой Едзиты Сослæнбеджы сфæлдыстад, аргъгонд ын нæма æрцыди кæронмæ.

Бзарты Руслан

Кавказ у зæххон цивилизацийы рагондæр артдзæстытæй иу. Дунейы адæмты мифологимæ дæр дзæгъæлы нæ бахауди — зæгъæм, бердзентæ нын нæ хæхбæстæ схуыдтой Прометейы хъизæмæрттæвзарæн бынат, Библийы та нымад цæуы, доны хъаймæтæй Нухы бæлæгъ хуыскъмæ кæм раирвæзт, ахæм бынатыл. 

Иттæг ахсджиаг у Кавказæн йæ геополитикон ахадындзинад дæр: ис дыууæ денджызы ’хсæн — Сау æмæ Хъаспы, стæй Евразийы тыгъд быдыры бæстастæу, дунейы бикъ æмæ комы дæгъæлау.

Евразийы тыгъд быдыртæ бирæ скæсæйнаг знгемтæ куы ахстой, уæдæй нырмæ бирæ ’нустæ рауад. «Ариæгты тыгъдбыдыр» — афтæ хуыдтой уыдон Хъазахстаны ’нæкæрон тъæпæнтæ. Рагон персайнаг автортæ уыцы знæмты амонынц сæ иумæйаг номæй — сактæ. Фæстæдæр рæстæджыты сæ дих кæнын райдыдтой æмæ дзы кæй «фурды фале цæрæг цъупхудджын сактæ» схуыдтой, кæй «Согдомы æдде цæрджытæ».

Нæ дунейыл чиныджы фæзынды историйæ ирон чиныгмæ цы рæстæг хауы, уый тынг бирæ азтæй нымайгæ нæу — бæрцæй дыууæ æнусы, уæддæр ацы цыбыр историон рæстæджы ирон чиныг æмæ уыимæ баст æмбарынæдтæ — ахуыргæнæг, скъола, фыссæнтæ — ирон лæджы хъуыдыкæнынады райстой уæрæх нысаниуæг, суанг цавæрдæр æвæтчиаг, сакралон фæлгъуыз. Ирон аргъæутты, таурæгъты, чиныг йæ цæстæй уынгæ дæр чи никуы фæкодта, уыцы рагон таурæгъгæнæг ирон лæг дæр зоны, цы ад кæны, уый, ракæны йæ кой, æвдисы йæ алы хуызты, фæлæ дзы кæддæриддæр æнæивгæ зайы, табуйы ахаст æм кæй дары, уый.

Целью настоящей статьи является попытка взглянуть на «поле самоопределения» Осетии в терминах некоторых этнополитических процессов и теорий. Или, иначе говоря, меня интересует, каковы «обещания» разных подходов (этнополитологии) в истолковании нашей судьбы и каковы «приговоры» разных тенденций в очерчивании ее контура.

Ныне — в юбилейные дни Василия Ивановича Абаева — все почитатели его большого таланта и неотразимого человеческого обаяния пребывают во власти радостных, нет, торжественных эмоций. Но в такие дни мы не только радуемся, но и думаем о творческом подвиге ученого, чтобы понять, осмыслить и осознать подлинное значение его научного творчества и общественной деятельности. И должно быть ясно с самого начала каждому, сколь трудно это — осмыслить почти необъятный мир, сотворенный трудом и талантом Васо Абаева.

Мы, осетинская общественность, исповедующая традиционную осетинскую религию, возмущенны заявлением благочинного православных церквей Северной Осетии Василия Шауэрмана, прозвучавшего в выпуске новостей ГТРК Алания 28. 11. 2010 г. где в частности В. Шауэрман называет исповедуемого осетинами зæд Уастырджи – «великомученик Уастырджи» тем самым представитель христианского религиозного культа пытается отождествить Уастырджи с христианским (православным) св. мучеником Георгием. Однако для подобных отождествлений нет никаких оснований, также нет никаких параллелей между представлением и функциями Уастырджи в осетинской религии и св. Георгия в православии, о чем представитель православного клира не может не знать.

Недавно приобрел книгу, авторами которой являются Тур Хеердал и Пер Лиллиестрём. Книга называется «В погоне за Одином». На русском языке она издана в 2008 г. в издательстве «Менеджер» (432 с.). Книга написана в научно-популярном стиле, легко читается, составлена в виде диалога двух авторов – норвежского и шведского исследователей, которые хотят пролить свет на историю своих стран, следы которой, вместе с легендарным Одином, ведут на территорию современной России. Более того, следы Одина обнаруживаются не только в Норвегии Исландии и Швеции, но и во всей северной Европе и даже Англии.

Вышел в свет первый самоучитель осетинского на венгерском языке с осетино-венгерским и венгерско-осетинским словарями. Хорошо известно, что ближайшие родственники венгерских ясов – осетины – живут на Кавказе. 

Делегация венгерских ясов, дважды посетила Осетию. Составитель самоучителя – преподаватель лингвист – Какук Матъаш.

Цалдæр азы размæ газет «Рæстдзинад» ныммыхуыр кодта МОРГУАТЫ Ларисæйы уац «Куыд дзурæм — «ды» æви «сымах»? Фæстæдæр ма фæзынд ноджы иу цалдæр уацы ацы фарстайыл. Уыдоны фæдыл дзуаппы хуызы æрдзырдта профессор ГÆБÆРАТЫ Никъала. Йæ уац мыхуыргонд æрцыд уæд, фæлæ фарста ахсджиаг кæй у, уымæ гæсгæ та йæ ногæй дæттæм.

Кобская котловина, Тырсыгомское и Кудское ущелье являются родиной для представителей 65 осетинских фамилий.  

Казбегский район, к которому относятся эти исконно осетинские земли, находится в административных пределах Грузии. До 6.07.2006 г. осетины имели возможность попасть в отчие дома, предъявляя на границе паспорта с индивидуальными вкладышами. Уже пятый год выходцы из 33-х осетинских сел, лишены права ступить на родную землю, поклониться могилам предков, помолиться в святых местах и жить в собственных домах.

Иван Ялгузидзе известен как один из зачинателей осетинской письменности, выработавший осетинский алфавит на грузинской основе (Хуцури), переводчик богослужебных книг на осетинский язык, автор поэмы «Алгузиани» и др. произведений (на грузинском языке), чиновник русского правительства, неоднократно выполнявший в период крестьянских восстаний в Юго-Осетии поручения краевой власти в Грузии по умиротворению восставших крестьян. До сих пор нет его биографии. Имеются скудные, неточные сведения, что он происходил из местности Джава, родился приблизительно в 1770 г. Он умер в 1830 г. в гор. Тбилиси от холерной эпидемии

13 августа (по старому стилю) 1879 года в г. Нахичевань Эриванской губернии в семье тридцатипятилетнего коллежского советника (попечителя Министерства земледелия по казенным землям) Афанасия (Афако) Абиевича Гассиева родился сын Виктор. Отец Виктора был одним из первых поселенцев аула при Владикавказской крепости, позже преобразованного в г. Владикавказ. Афанасий Абиевич принадлежал к числу передовой интеллигенции своего времени. Широк и разнообразен был круг его научных интересов: он внес серьезный вклад в разработку вопросов истории философии, истории религии; написал руководство по нумизматике, перевел с русского на осетинский учебник физики; выступал в печати по вопросам экономического положения горцев Кавказа... Культурный человек, он владел многими языками, в том числе — древними...

Трудно переоценить значение столь важного для истории алан и Алании события, как выход книги А. Алеманя «Аланы в древних и средневековых письменных источниках». Это яркое, красочное полотно позволяет нам на протяжении полутора тысячелетий следить за жизнью алан — воинов, славившихся на Западе и Востоке смелостью, военными победами и доблестью. Эта книга полезна и специалистам — историкам, археологам, этнографам, политологам, и любителям истории. Мне кажется, что после знакомства с антологией древних сведений об аланах возникнет желание еще больше узнать об истории алан—асов—осетин. 

Скачать книгу в формате djvu

Дæ райгуырæн бæстæйы, дæ адæмы ивгъуыд заманты истори куы нæ зонай, уæд зын цæрæн у. Ныртæккæ мах цы дунейы цæрæм, уый арæзт цыди тынг раджы, стæй бирæ фæлтæрты фæллой æмæ зондæй. Уыцы æнæкæрон бирæ хъæздыгдзинæдтæй та пайда кæны алы адæймаг дæр, дунемæ, рухсмæ куы рахизы, уæдæй йæ амæлæтмæ. Уымæ гæсгæ, незаманты цæрæг адæм историйы хуыдтой «рæстæджы æвдисæн, царды развæндаг амонæг».

1 сентября 2004 года в школе №1 города Беслан были взяты в заложники более тысячи человек, в основном детей. Три дня весь мир следил за событиями, закончившимися кровавой драмой... Такое нельзя забывать... Такое не должно повториться нигде и никогда!

Æнусты дæргъы Ирыстоныл бирæ фыдбылызтæ æрцыди кæм æрдзон, кæм та æхсæнадон-социалон тыхты ахæсты, æмæ дыууæ хуызы сæфты цаутæн дæр уыд æфсæнттæ, аххостæ. Æнæ æфсон æмæ аххосæй нæдæр æрдзон фыдбылызæн вæййы æрцæуыны мадзал, нæдæр æхсæнадон-социалон. Æрдзон фыдбылызты æфсæнттæ, аххостæм адæймаг ницы бар дары, æмæ йæ сæ сæфты цаутæй азымы дæр нæ бадардзынæ. Æхсæнадон-социалон фыдбылызтæн æндæр у сæ ахаст. Райдайæнæй кæронмæ æрцæуынц æхсæнады аххосæй, хицæн социалон къордты амынд æмæ архайдæй, иугай хивæнд хицæутты фæндонæй.

Æппæт дунейы истори абоны онг цы нæма федта æмæ фехъуыста, ахæм æвирхъау фыдбылызы хай баци Беслæныхъæу. Уыцы стыр бæллæх ныл нæ фыддæр фынты æрцыд, æви нæ хъалæй, уый абон дæр бирæтæ нæма раиртæстой. Чи йæ базыдта, уый та йæхи дæр æмæ йе ’мбæлтты дæр бафæрсы, цæмæн æрцыд, уымæй. Кæй æххуысæй æмæ кæй аххосæй? Кæмæй бацагуырдæуа дзуапп? Чи йæ ссара? Бæллæх не ’рцæудзæн, уый нæ хъахъхъæнджытæ нæ зыдтой, зæгъгæ, уый абон зын зæгъæн у. Куы нæ йæ зыдтаиккой, уæд рагацау сæ цæрæнуæтты дæр, сæ куыстуæтты дæр хъалагъурты нæ сæвæрдтаиккой. Хæцæнгæрзтæй ифтонг салдæттæ сын сæ сæрты цъиу атæхын дæр куы нал уагътой. Афтæмæй мингæйттæ та æвæгæсæгæй бабын сты. Иу дзы нæ загъта, нæхи куыд хъахъхъæнæм, афтæ адæмы дæр бахъхъахъæнæм, зæгъгæ. 

Ирон адæмæй хъуыды кæнынхъом чи у, уыдонæй дызæрдыггаг никæмæн у, ирон æвзагæн сæфынæй тас кæй у, уый. Стæй дард фидæны нæ, фæлæ ныры фæлтæры цæстуынгæйæ. Дзæуджыхъæуы скъолаты райдайæн кълæсты ахуыргæнджытæн цы социологион æрфарст уыд, уый бæрæггæнæнтæм гæсгæ, ныридæгæн фыццæгæм кълæсты ахуыргæнинæгтæн сæ 80–90 проценты иронау дзурын нæ зонынц, ирон уæвгæйæ. Уавæр бирæ хуыздæр нæу Беслæны дæр. Иннæ районты центрты иронау æмæ уырыссагау дзурæг сывæллæтты нымæц нырма æмхуызон у, фæлæ хæстæгдæр дæсгай азты тыхджындæр фæуыдзæн уырыссаг æвзаг, æмæ ма ирæттæ иронау дзурдзысты æрмæст бинонты ’хсæн.

Хæххон фæндæгтæ сты ивгъуыд дугты æвдисæнтæ. Кæддæр сыл нæ фыдæлтæ цыдысты сæрибардзинады сæраппонд. Æхсаргæрдты зæлланг æмæ фæдисон бæхты тъæбæртт хъуысти арф кæмтты. Хæххон фæндæгтæ адæмæн хастой цин æмæ маст дæр, уыдысты сæ ирвæзынгæнæг. Æмæ ныртæккæ дæр кæцыфæндырдæм куы ахъуыды кæнæм, уæддæр Уæлладжыры комы фæндагæн ис стыр ахадындзинад. Кæд Ручъы æфцæджы бынты тъунел ивгъуыд æнусы æвдайæм азты арæзт æрцыд æмæ фæндаг раздæр хызт Мамысоны æфцæджы сæрты, уæддæр зындгонд уыд канд нæ бæстæйы нæ, фæлæ ма фæсарæнты дæр.