Федтой: диссаджы бæгъатыр, — бадти доныбыл æнкъардæй,
Рухс — йæ сау бæхы хæрхидон: калдта 'взист тæмæнтæ дардæй.
Ирд налхъуыт-налмас фæрдгуытæ худынц йе згъæрæй, йæ уартæй.
Уарди — 'ртæхдзæссыг йæхимид судзы сусæггаг цъæх артæй.
Ис ыстайдзармæй лæппуйыл кæрц бæллиццаджы дарæсау.
Худ — кæркæ-мæркæ инн' ахæм, уый дæр ранæй-ран дары сау.
Цонджы стæвдæн ехс — уæрагыл, уымæй чи домбай сарæхса!
Джихæй баззайгæ цагъартæй исдуг иу хъыпп-сыпп нал ысхауд.
Хъуыддаг паддзахмæ бахæццæ, кодтой алы дзырд, алы дис.
Иуы цагъартæй арвыстой, тагъд-тагъд барæгмæ бацыдис;
Федта: 'взист къæвда цæстытæй сау цыхцырджытæй уарыдис;
Касти лæппумæ минæвар æмæ дзурынхъом нал уыдис.
Цыма хингонд фæцис, уыйау лæг — дæрддзæф æрлæууыд сагъдау,
Бандзыг ис, æниу æмгæрон тас йæ зæрдæмæ нæ уагъта.
«Паддзах дæм йæхимæ сиды», — хъавгæ кæд æмæ кæд загъта.
Уый йæ, марадз зæгъ, кæд хъусы, сулæфы бынозæй тагъд-тагъд.
Саггуырд цагъары нæ уыны; дзуры, нæ, — цы йын æмбары!
Афтæ се 'фсады хъæрахст дæр уымæ не хъуысы, нæ хъары.
Риуы цавæрдæр æвирхъау дудгæ масты рис æнкъары
Æмæ уый алфæн йæ рустыл тугхæццæ цæстысыг уары.
Дард кæмдæр хæты йæ сæнтты, бады, хъуыдыты ныдздзæгъæл.
«Лæппу, хицау, дам, дæм сиды», — ног æм бахатыди цагъар.
Нæй, нæ фæчъил и, йæ риу ын судзы уагæры цы цæхæр!
Уæгъды Уардийы къуыбырмæ хъуыста минæвар дзырдæгъгъæл.
Æмæ дисгæнгæ фæстæмæ раздæхт паддзахы фæдисон,
Бацыд хицаумæ, зæгъы йын: «Ахæм никуы 'рцыд æмбисонд;
Кæнæ сонт цыдæр у барæг, кæнæ фесæфтон мæхи зонд:
Нæй, нæ байхъуыста, мæхи ма ныр дæ фыдæхæй куыд хизон?»
Паддзах фестъæлфыд, бамæстджын: «Уый ныхмæ лæууын чи уæнды?
Рæвдз дыууадæсæй уайгæут, уа домбай барæг чи фæнды, —
Барæй нæ? — Ахстæй ракæнут уыцы 'нæсæттон хивæнды:
Ам мæ бардзырдмæ не хъусын нæу ныббаринаг иуæн дæр!»
Æмæ цагъарты бал бацыд донбыл барæгмæ хæрзхæстæг, —
Хотыхты зæлланг куы райхъуыст, гъе уæд фесгъæлфыд æрмæстдæр,
«Уæууай» — сирвæзтис йæ дзыхæй, акаст алырдæм фæлмдзæстæй.
Федта: й' алыварс хæстæввонг мæнæ 'ртыхстысты æдгæрзтæ.
Къухæй асæрфта йæ цæссыг, балвæста йæ уæнгтæ нарæг,
Фатдон асгæрста, йæ фарсыл кард æрбæстон кодта барæг,
Бæхыл абадти, фæрасти, цæй-ма, чи йæ уа хъыгдарæг!
Искæй цагъартæм цы хъуса, — чи сæ у йæ рис æмбарæг!
Уыдон айтыгыой сæ цæнгтæ. Барæг, — ахсынц æй, — фæхатыд,
Уым сæ се знæгты фæндиаг райдыдта цæгъдын æгъатыр.
Кард сæм не сласта, йæ комæй цирхъæн не 'рттивы дзæгъгъа тын.
«Цъыкк!» — сæ ронбастмæ сæ 'рфады ехсæй диссаджы бæгъатыр.
Хицау цагъартæн æххуысмæ сиды йе 'фсадмæ фæдисы,
Фæлæ фæдисы фæзындмæ уыдон банцадысты 'мбисыл.
Барæг февналы уæлбæхæй, йе 'ртты фæдисонты сисы,
Иуы иннæуыл ныххуырсы, — паддзах бахауди фырдисы,
Автандил æмæ йæ хицау уайтагъд февзæрдысты бæхтыл.
Цыма 'фсургъыл бады барæг, — уайы, сурынц æй хæрзуæгъды:
Мæнæ быдыры хæдсæрмæ хур — зæринбазыр фæтæхы; —
Уый йæ бацæуын нæ фæнды ногæй паддзахы фыдæхы.
Федта: 'рбахæстæг æм паддзах, ехсæй февзыста йæ бæхмæ
Æмæ бæх йæхи, зынг фатау, фехста фæндаджы уæрæхмæ.
Цыма зæххы скъуыды ф' аууон, кæнæ стахт уæларв, уæлдзæхмæ, —
Фæд фæцагуырдтой, — æвæд уыд фæндаг, фæсвæндæгты цъæх нæуу.
Цыма зин уыди, — фæтары æмæ паддзахыл æфтыдис
Иуæй судзаггаг фыдсагъæс æмæ иннæмæй мæрдты дис.
Цæфты бастой, мæрдтыл ниудтой æфсад, — чи ма сыл хæцыдис!
Ростеван зæгъы: «Мæ цинтæн се 'нкъард дард кæрон æрцыдис.
Уый, мæ хъæлдзæг бонты бирæ, хъыг фæкаст Ыстыр Хуыцаумæ
Æмæ уый фæндæй мæ цинтæ мæнæ расайдтой фыдцаумæ.
Ныр сæ хосгæнæг мæ ристæн иу æрмæст уыдзæнис сау мæр,
Табу, не скæнæг, дæхицæн! Сæххæст уа дæ тæрхон хъуамæ!»
Раздæхт, галуанмæ йæ фæндаг паддзах тарæрфыгæй дары.
Лæджы ерысы мæт нал и, бафтыд додой æмæ сарыл.
Алкæй фервиты фæйнæрдæм, цæй, кæй ма 'ндавы сырд марын.
Иутæ: — раст, дам, у! Йæ сагъæс мисхал иннæтæм нæ хъары.
Паддзах бацыдис йæ уатмæ: «Уадзут иунæгæй мæ», — загъта.
Автандилы ма йæ цуры, уарзон, хи фыртау, ныууагъта.
Галуан саудалынгæй ракаст, цин йæ рæубазыр æруагыа.
Чанги бамыр и — зæлудæвдз æмæ чагъана нæ цагъта.
Тинатин, йæ фыд мæстджын у, уый куы фехъуыста, уæд сыстад,
Арвыл нал зыны йæ рухсæй худгæ хуры цæст — æгъуыстаг.
Бацыд, къæсæргæсы 'рфарста, дзуапп ыл сæмбæлди, рæхуыстау:
«Хур-паддзах нынкъард, нырхæндæг, арф йæ зæрдæмæ ныхъхъуыста.
Баззад хибарæй æрмæстдæр Автандилимæ йæ уаты.
Фембæлд ыл, зæгъынц, æнахуыр хины диссаджы бæгъатыр».
Фыдæн иунæгæй хуыздæр у, — чызг йæ мид-зæрды фæхатыд:
Ацыд, рухскалгæ, фæстæмæ, цыма хур йæ фæдыл атылд.
Паддзах цъус фæстæ бафарста: «Чызг кæм и, цымæ, ц' аразы —
Ме скаст, ме стъалы, ме стыр цин, — æз кæй номæй дæн уа разы?»
Дзуры къæсæргæс: «Ам уыди, хур йæ цæсгомыл ахъазыд,
Де 'нкъард фехъусгæ ферхæндæг, ацыд, уый фæстæ нал разынд».
Паддзах загъта уæд: «Фæсид æм, къæсæрхъахъхъæнын фæуадз уал:
Рацу, рахæсс, зæгъ, мæ удæн де 'рвон мидбылхудт, æвдадзау,
Зæгъгæ, радзурон дын — карзæй мæн куыд бафхæрдта фыдадзал.
Иу ды ма, зæгъ, мын мæ риумæ кæд æхсызгон цин ныттадзай!»
Тинатин фæзынд, йæ уындæй зæрдæйæ фыдсагъæс суры,
Уадултæ — фæлурс; æвзист мæй раивта сыгъзæрин хуры.
Паддзах апъа кодта чызгæн, сабыр ын рæвдаугæ дзуры:
«Свдынмæ цы кастæ 'нхъæлмæ, ам цæуылнæ дæ мæ цуры?»
Тинатин зæгъы: «Дæ фенын афоныл мæн дæр фæндыди,
Фæлæ, цæй, зæгъын, — фæстæдæр. Чи зоны дæ чызг рæдыди.
Хур дæ уа 'рхæндæгæй фенгæ, мигъы гамхуды хæтыди.
Нæй æрттæдæлармæй бадæн: маст хъуыддаггæнæг кæд уыди!»
Ростеваны зæрдæ байрад чызджы рухсхъуыды ныхæстæй:
«Мæт цы хъомыл у мæ удæн, — иугæр дæу уынын мæ цæстæй.
Æммыст, байхъусис дæ фыдмæ, уый цы сагъæсæй фæхъæстæ:
Уæвгæ, нал æм хæссис азым, — афтæ дын кæй судзы мæстæй.
Хины, диссаджы хъайтарыл фембæлдтæн æмбойны хъæды,
Хур нæ тæмæн калдта никуы уыйау дун-дунейы 'рфæнты.
Бадти доныбыл дзыназгæ, мæн йæ базонын æрфæндыд,
Не 'рцыд ме 'мгæрон, фæхъыг дæн æмæ бафтыдтæн йæ фæдыл.
Бæхыл абадти, фæуагъта уый йæ цæстысыг ызгъалын.
Ме 'фсадæн «хæцут ыл» — загътон, систа сæ цæгъдынтæ, марын.
Гъе стæй иу тъæбæртт фæласта, раст дæлимонау фæтары.
Дис кæнын ныр дæр ма: уый йæ фыны федтон æви хъалы.
Ног та 'рбалæууыд зæрдæйыл, — цин мæ хъуыдытæй адард та:
Уый мын сыскъуыдта ме 'фсады, — кæрдæг тугхъулон адардта.
Кæд хæйрæг уыди, — 'рбадæлдзæх, мах йæ цъысыммæ батардта,
Æви схъыг мæ ис ме скæнæг — марг йæ цагъарæн бадардта. —
Раздæр мын цы фæци хорзæй, уыдон ныр мæ фарсæй фесты;
Мастмæ расайдтой мæ цинтæ, хъæлдзæг, худæн бонтæ фесты.
Афтæ цардамонд нæ тайы хаттæй-хатт, хæрам нын фесты.
Азтæй бирæ дæр фæцæрон, — дарддæр мын бæллиццаг не сты.
Чызг æм бадзуры: «Хъысмæты уæгъды рагацау цы фауыс?
Гъе стæй азымы цы дарыс афтæ дзæгъæлы Хуыцауы?
«Марг дын бадара» дзы ма зæгъ, — алкæй циндзастæй рæвдауы.
Царды чи тауа хæрзиуæг, уый хæрам ма та куыд тауы?!
Ды — паддзæхты-паддзах, барджын — судзай не 'мбæлы — фырмæстæй.
Макуы ма фæзына — ма зæгъ, барæгæн йæ кой, йæ хъæстæ.
Арвит агурæг фæйнæрдæм, дардыл у дæ зæхх, дæ бæстæ
Æмæ базонай: лæг уыдис æви зин федтай дæ цæстæй».
Дунейы цыппар кæронмæ фервыстой лæгтæ йæ дзырдæй,
Карзæй бафæдзæхстой лæгты: «Уайгæ, удаистæй цырддæр
Агурут, йæ фæд ыссарут уыцы хинæфтау фыдгуырдæн,
Бацæуæн кæдæм нæ уа йæм, чиныг æм ныффыссут уырдæм».
Афæдз дунейы кæрæтты зилынц, агурынц къуыми-къуым.
Лæппу 'рбадæлдзæх æмбойны, цыма хæйрæг уыди, дзинкъуыр.
Фарстой алыран: йæ фенæг иу лæг ничи разынд никуы.
Иу Ыстыр Хуыцау — йæ зонæг: бастад, бафæллад сæ чи куыд!
Æмæ раздæхынц фæстæмæ, паддзахмæ сæркъулæй дзурынц:
«Мах фæзылдыстæм дунетыл, иу къуым нал ныууагътам сурыл.
Фæлæ нæй, нæ бон нæ баци мæт дæ зæрдæйæ фæсурын:
Никуы никæй цæст ысхæцыд уыцы сау диссаджы хурыл».
«Уæдæ раст уыди мæ бындар: фембæлдтæн æцæгдæр зиныл,
Цъаммар хæйрæджы кæлæныл, сау дæлимоны фыдхиныл.
Арв мæм йе 'ртхъирæн æрвыста, систон къух цыма мæ диныл
Æмæ, цæй, мæ мæт цæуыл уа, — бафтæд цинты цин мæ циныл!» —
Загъта паддзах æмæ галуан райгæ се 'рхæндæг бон ивынц,
Хъæлдзæг зарæджы дæснытæм, хорз фæвдырдзæгъдджытæм свдынц.
Паддзах та сыгъзæрин уары: алырдæм лæвæрттæ 'рвитынц;
Уæвгæ, рухс паддзахæн рагæй уыд йæ рæдауы йæ фидыц.
