Уый æвдай боны фæцыдис афтæ, заргæ-кæугæ, 'нкъардæй.
Далæ 'рбазындис фæстагмæ иу нау донуылæнты дардæй;
Былмæ 'рбацыдис, æрхызт дзы бирæ денджыздзау цагъартæ.
«Чи стут? — дзуры сæм, — уæ бæстыл хицау чи дары йæ бартæ?»
Автандилы уындæй уыдон исдуг нал истой сæ цæст дæр;
«Бæлццон, — бадзырдтой йæм, — д' аккаг не 'взаг н' амоны ныхæстæ;
Нурадин-Придон — нæ хицау, Мулгъазанзар та — нæ бæстæ,
Ам — нæ зæххы кæрон, н' арæн, дарддæр — Турчы зæхх дæ фæстæ.
Кадджын, арæхстджын — нæ хицау, саггуырд никуы фенис ахæм;
У йæ бæхылхъазт æмбисонд номдзыд хурдзæсгом паддзахæн;
Йе 'хсар — сау диссаг: фыдгул дзы никуы ракæндзæн хылкъахæн.
Уыцы хъомысджын сæрхъызой у нæ цардрухсгæнæг махæн».
«Бузныг, ме 'фсымæртæ, — спаспет бабуц се 'гъдауæй, сæ уагæй, —
Æз — уæ хорз паддзахы уазæг, зилын, агурын æй рагæй».
Æмæ денджыздзауты 'рфарста Мулгъазанзармæ фæндагæй,
Æмæ бацамыдтой уыдон уазæгæн адджын æвзагæй:
«Мæнæ, гъе, фæндаг, ныллæуу ыл, Мулгъазанзар уадард нал у.
Уым нæ сæр, нæ паддзах бады, тохты — дардыл хъуыст йæ хъару.
Уырдæм бафтдзынæ дæс бонмæ, фæлæ зæрдæ дæ куыд барухс?!
«Талм у, — дис кæнæм нæхимид, — æви худгæ фæрдыг — лал у?»
«Диссаг, — дзуры сæм, — мæ уындмæ, чи у, чи уæ кæны суртæ?
Уарди тымыгъы куы басыд, уæд цæй лал ма у, мæ хуртæ!
Уый кæддæр æрттывтон лалау, — нал ис уыцы уындæй мур дæр,
Адæм радысты мæ уындæй, ныр ныффæлурс дæн, ныббур дæн».
Æмæ фæндагыл фæраст и лæппу, рухс тын уафгæ, бонау,
Талм — уæнгты кондæй, гуырвидыц, зæрдæ — дурвидар, æндонау.
Уайы саргæнгæ, — йæ удæн басгуыхт, зындонау,
Æмæ 'взист цæссыг лæдæрсы бур нарцис дидиныл, донау.
Чи 'мбæлд саг лæппуйыл, уый-иу баци бархийæ йæ цагъар.
Уый-иу басыгъди йæ цинæй худгæ, бурдзыкку цырагъау, —
Уымæй ахицæны бон-иу дудгæ тар сагъæсы бахауд, —
Дарддæр амыдта, куыд ивæзт фæндаг доны был æндахау.
Лæппу цъус фæцыди, бирæ — Мулгъазанзармæ фæхæстæг;
Иу ран быдыры сæ сæрыл исынц дунейы 'фсад бæстæ —
Сырдтыл рацыдысты цуаны, хъуысынц уадындзы хъæлæстæ;
Дæлæ — цагъд сырдты рæдзæгъдтæ, цыма дзагæфсир уыгæстæ.
Рамбæлд иу лæгыл, фæрсы йæ, зæгъгæ, уыцы 'фсад та чи сты?
Уый йын радзырдта: «Сæ фæдис кæд нæ дæ бафтыдта дистыл?
Придон цуан кæны — нæ паддзах, хæст куынæ бацайдагъ исты.
Акса, уæлæ-ма сæм хъæзы, — сырдтæ хъулайы сты, цъисты».
Бæлццон бахъæлдзæг, æгъдауыл араст, æфсæддонтæм бацыд,
Хур, цæхæркалгæ, нырттывта, ног йæ цæлхыдзаг æрхъазыд;
Зæгъгæ, зæрдæйæ фæиппæрд, — зæрдæ уадидæгæн басыд,
Хъæз — йæ фидыцы рæхснæггуыр, талас, удæнæхцон тасыд.
Тæккæ уыцы уысм сæ сæрты ратахт, уадтымыгъау, уари.
Автандил, дын, æм уæлбæхæй уадид фатæрдын куы сдарид.
Арвæй расхъиудта тыхджын маргъ, кæрдæг адардта сырх дари.
Лæппу бауад æмæ мæнæ маргъыл рухс дуне ныттар и.
Уый Придоны 'фсад куы федтой, цыма фатæрттигъ фæцъула, —
Мæргъты, сырдты ма сæ чи 'хсы! — уайтагъд фехæлди сæ хъула
Æмæ саглæгыл тыгуыртæ систой дистæгæнгæ, хурау,
Уæвгæ, чи бафæрса хуры: «Чи дæ?» — чи къæйных ысдзура!
Дард цыппор лæгимæ Придон уæд бæрзонд къуыппыл лæууыдис, —
Уыдон — йе 'мсæртæ, рæстдзæвин — се 'нгæс йе 'фсады нæ уыдис.
Хъула райхæлди — куы федта, хъомпал хор-хор ыл куы ссыдис, —
Иуæй бамæстджын и паддзах, кодта иннæмæй мæрдты дис.
Загъта цагъарæн: «Ныууай-ма, сырдтæ хъулайы куынæ сты, —
Уый кæдæм ызгъорынц æфсад, саугуырм ма бафта сæ цæстыл!»
Цагъар бахæццæ ис, æфсад хурмæ гуылф кæнынц йæ рæзты,
Аджих мидбынат, æрмистæй баззад паддзахы фæдзæхстыл.
Автандил фæхатыд — цагъар у бæрæггæнæг Придонæй,
«Ацу, — загъта йын, — фæстæмæ, радзур хицауæн мæ номæй,
Раджы, раджы, зæгъ, фæхаудтæн æз мæ зæхх æмæ мæ донæй;
Тариелæй, зæгъ, æрвыст дæн бæсты иннæ дард кæронæй».
Цагъар ацыд æмæ загъта Нурадин-Придонæн джихæй;
«Зæхмæ рухстынуафгæ 'рхызти хур уæларв дуне, уæлмигъæй;
Уый нæ равзардзæн цыфæнды зондджын хурзæрины сихæй.
Тариелæй дæм æрвыст у уый — дæ зæрдæйы кæрдихæй».
Тариелы коймæ Придон, уаргъау, феппæрста йæ сагъæс,
Æмæ хъарм цæссыгтæй уадид цинæн бафыста уæззау хæс;
Уарыд уардийыл æвзист сыг, сыстад цæсты хауты уахъæз;
Зæрдæ, фидиуæг дæм — хурæй, фæлæ ма стыррыкк у, — багъæц!
Æмæ, судзгæ фатау, йе 'фсургъ къуыппæй фесхуыста дæлæмæ,
Бакаст саг лæппумæ, загъта: «Хур у, хурзæрин æнæмæнг,
Хур у, хурзæрин фæхатыд уый мæ цагъар дæр æнæ мæн».
Фембæлд уазæгыл хæларæй, цинæн ралæууыд йæ тæмæн!
Афтæ бауарзтой кæрæдзи, цазй, фæхицæн сæ кæ, — бавзар!
Цыма сабийæ сын иумæ басгуыхт авдæн Мулгъазанзар.
Нал зынд хурзæрин сæ цуры, — уыд фæлурстын æмæ уазал.
Никуы фендзæни цæстæй дæр ахæм рухс фæрдгуытæ базар.
Чи у Придоны 'нгæс саггуырд! Адæм Боброны куыд уарзынц!
Фæлæ спаспеты цур уый дæр, цыма, баталынг и, нал зынд;
Арвыл хуры фарсмæ худгæ никуы стъалытæ нæ хъазынц,
Æмæ 'хсæвдзырæгътæ тары бонмæ рухсы таг ивазынц.
Нурадины бардзырд айхъуыст — бæхтыл абадтысты цырддæр,
Æмæ — галуанмæ сæ фæндаг, — никæй нал æвдæлы сырдтæм.
Адæм уазæгмæ кæсынтыл фесты, кодтой йыл тыгуыртæ,
Дисы 'фтыдысты йæ уындæй: «Уый цы рæсугъд дæ, цы гуырд дæ?!»
Автандил Придонæн: «Уæвгæ, ис æппæтæн дæр йæ рæстæг:
Агъæц, радзурон дын — чи дæн, гъе, кæцæй цæуын дæ бæстæм;
Тариелы кой куы кæнын, уæд кæм æй федтон мæ цæстæй;
Уый мæ 'рдхорд хоны, — бæззын ын æз цагъайрагæн æрмæстдæр.
Æз аравиаг уæздан дæн, Ростеван паддзахы хъомыл
Æмæ «спаспет» дæр ма бафтыд «Автандил», зæгъгæ, — мæ номыл.
Кадджын — туг æмæ мыггагæй, — тыхст, мæгуыр цард мæ нæ домы.
Хъал, тыхджын уыдтæн, — зæххыл мын ничи ницы уыди хъомыл.
Æмæ иуахæмы цуаны паддзах донбылгæрон хатти,
Кодтам милмæ 'хсынæй ерыс. Тариел уым иу ран бадти.
«Ардæм ракæнут æй!» — бардзырд Ростеван-паддзах куы раттид.
Уый нæ мæт кæм уыд! Нæ фæчъил æмæ рамæсты стæм уадид.
Паддзах æфсадмæ: «Хæцут ыл! Тагъддæр!» — йе 'рттæ сыл ысцагъта.
Уыдон лæппумæ лæбурын систой алырдыгæй, цъахтау.
Уый æвæндонæй фæзылдис æмæ фæдисы фæцагъта.
Мæй нæ фæчъил и — цыренцалх, мах «нæ сын бакуымдта!» — загътам.
Паддзах акалдта цæхæртæ, — йе 'фхæрд барæгæн кæм бары!
Абадт йе 'фсургъыл, йæ фæндаг уый дæр фæдисимæ дары.
Федта паддзахы, — фæуагъта лæппу цагъайрæгты марын,
Ехсæй февзыста йæ бæхмæ æмæ иблисау фæтары.
Никуы нал разынд йæ фæд дæр, мах æй банымадтам зиныл.
Ростеван-паддзах нырхæндæг, — марг ын ауагъта йæ циныл.
Æз ысцыбæл дæн, мæ къух дын систон ме 'гъдауыл, мæ диныл
Æмæ рахъуызыдтæн, хъæдты уыцы «зины» фæдыл зилын.
Хæхты, быдырты мæ фæндаг æз æртæ даргъ азы дардтон;
Хатаетæгты фæрцы йæ хъæды 'ппынфæстаг ыссардтон.
Уарди сбур-бурид — куы федтон, уæд мæ цæссыгтæ фæкалдтон
Æмæ, хи 'фсымæрау, уымæн фидар баххуысы ныфс раттон.
Байста уæйгуытæн сæ лæгæт кардæй, басаста сæ тохы.
Ныр Асматимæ дзыназынц уым, хъæдыхалæттау, рохы.
Судзгæ сагъæсмæ фæкъæртт ис, мастæн нал хæцы йæ рохыл.
Уæууа, чи фæхицæн уымæй, уый куыннæ бафта фыдохыл!
Чызджы лæгæты сырдвыдæй дары, саргæнгæ, цы дары!
Сырд йæ лæппынæн домбай дæр афтæ хъамылы ныммары.
Чызгæн хæлц æрхæссы, стæй та хъæдмæ ног йæ фæндаг дары.
Иппæрд адæмæй йæ цæссыг хæхты, быдырты лæмары.
Æз æцæгæлон нæ уыдтæн йемæ уæйгуыты лæгæты, —
Уым мын, хионау, фæдзырдта уый йæ сыгъд уарзты хъысмæтыл.
Йе 'ппæт тухитыл, йæ ристыл, йе 'нкъард сагъæсыл, йæ мæтыл,
Уарзон хурдзæсгомы фесæфт уый куыд æфтауы мæлæтыл.
Цыма мигъæфсургъыл рухс мæй — уый дæ саулохагыл бады,
Зилы, мæйæ хъауджы уый дæр никуы мур фæллад нæ хаты.
Никæй йе 'мгæрон нæ уадзы, нал ис адæмы нымады.
Уæууа, мысинаг кæмæн у ахæм саг лæппу — хъæбатыр!
Уæууа, уый мæтæй мæ удыл сагъæс бафтыдис æнахуыр;
Кæс, йæ сæфт хуры фæдагур дуне сгарын æмæ къахын.
Фурдты, сур зæххыл фæзылдтæн æмæ нал лæууын мæ къахыл.
Иу хатт аздæхтæн фæстæмæ, федтон ме 'рхæндæг паддзахы.
Бар дзы радомдтон, не сразы, ноджы ме схæссæг рамæсты,
Æз куы рахъуызин; ме 'фсад та мастмæ бахаудтой ахæсты.
Афтæ паддзахы бафтыдтон ног хъынцъым æмæ сагъæстыл.
Бадæн ме 'рдхордæн хосагур æз дæлфадихсыд а бæстыл.
Уымæй базыдтон уæ хабар, уый дæ хи 'фсымæрыл бары.
Мæнæ, уый фæрцы дæ ссардтон, — дæу тæмæссаджы хъайтары.
Фæлæ, радзур-ма, куыд бафта къухы хурзæрин ыссарын, —
Цин йæ фенд кæмæн уыд, маст та — йе 'дзæм, йе 'вирхъау фæтары?!»
Æмæ фысым дæр æркуыдта, бацыд сагъæсимæ тохы.
Диссаг — се 'рдиаг: фидауы уарди саударæн фыдохы.
Иумæ сар кæнынц, цы дзурон — у сæ цæссыгкалд цæй охыл!
Рухс, цæппузырау, æнхъизы цæссыг цæстыхауты къохы.
Ниугæ паддзахы куы федтой, — æфсад рахатыдтой хъуыддаг;
Чи йæ рустæ тыдта, чи та рустыл танхъахыз ыскъуыдта.
«Хурæй авд азы фæцух дæн! — Нурадин хъæрæй ныккуыдта. —
У, мæнгард дуне фæлитой, уый ма чи схондзæн æвыд та?!
Цæй, куыд дæ стауон, цы зонын? — ме 'ппæлд рауайдзæни тауыс:
Арвыл хурзæрин нæ худы — уый ныл рухс тынтæ ды тауыс.
Цард-цæрæнбон æмæ цин дæ, амонд адæмыл æфтауыс,
Фæлæ де 'нкъардæй нæ риуты масты рох цæхæр ысхъауыс.
Цард мын сæнад и дæ фæстæ. Дæу кæм æндавы мæ мæт та,
Фæлæ ме 'нкъард уд æнæ дæу баци халæттæн хæлæттаг.
Æз æнæ дæу — мард, дæуæн та цард æнæ мæн дæр — дзæнæтау.
Дуне сафтид ис мæ цæсты, нал дзы дæн лæгау цæрæццаг!»
Нурадин куыдта, йæ риуæй Тариелы фæлгонц нал хызт.
Фæлæ бамыр и фæстагмæ, додой банымæг и, балхынцъ.
Саргъыл цæсты тигътæ иста уазæг — урсцæсгом сæударгъуыз.
Сатæг милцæдтыл æрæнцад, царау, цæсты хауты даргъ хыз.
Мулгъазанзары сыл сæмбæлд галуан — сау диссаг йæ кондæй,
Уым, сæ бæсты, цард нывæндынц барджын паддзахы фæдонтæ.
Адæм, цагъартæ — хæрзвæлыст, хурдзаст, — хотыхдар хæстонтæ
Сонт, цымыдисæй фæлгæсынц: феной уазæджы бæстондæр.
Галуан аныгъуылди цины, — барухс фысымты уæлравгæй.
Уаты уæздæттæ дæс-дæсы къордгай рарæгъ ысты хъавгæ,
Се 'хсæн уазæг æмæ Придон, — хурау, хъарм тынтæй æндавгæ;
Бон цырен тæмæнтæ калы худгæ лал æмæ дзæнхъавгæй.
Бадт, æгъуыстаг куывд ысцæттæ, фынгыл сæн лæсæнтæ систа.
Уазæг фысымтæй хæларæй дзаггарз, хорз лымæнау, иста.
Ног, зынаргъ мигæнæн сарæх æмæ фынг æрттывта 'взистау.
Автандил сыгъта, зынг хурау, уым ма чи не 'нкъардта рис та?!
Галуан уыцы бон изæрмæ не сцух цин æмæ минасæй.
Хур та скаст, йæхи ныхсадта, калы рухс тæмæнтæ уазæг.
Мин-мин драхмæйы аргъ раттой дарæс лæппуйæн атласæй,
Рон — алæмæттаг, зæгъæн дæр нæй йæ зынаргъæн ныхасæй.
Баззад цалдæр боны спаспет ноджы фысымы хæдзары;
Баззад, о, фæлæ йæ зæрдæ тагъддæр ацæуыныл хъары.
Зилы паддзахимæ иумæ, хъæдты саг, сæгуыттæ мары,
Уым йæ рæстдзæвин, йæ рæвдзæй дисы фатæхсджыты 'ппары.
Иу бон бакой кодта: «Придон,-у мын ахицæнау цардæй, —
Дæу цы бон нал уынон, хъуамæ ниуон уыцы бон æнкъардæй,
Фæлæ нал мын ис æдзæугæ, зæрдæ схурхмæ ис цъæх артæй;
Сиды, сиды мæм мæ хъуыддаг, тагъддæр ратындз, зæгъгæ, дардæй.
Зонын, мысдзæн дæ мæ зæрдæ, цæссыг нал кæндзæни сур дæр,
Фæлæ судзы мæ йæ мæтæй, зоныс, агуринаг хур дæр;
Никуы, бадынæй йæ фæндаг лæг нæ цыбыр кæны мур дæр.
Цом-ма, равдис мын — кæм рахызт уыцы хуры халдих фурдæй».
Нурадин зæгъы: «Фæндараст, нæй дын бауромæн, зонын;
Мах дæ не 'ндавæм, дæ балцы дæу æндæр сагъæс æвзоны.
Ацу, Стыр Хуыцау — дæ раздзог, де знаг бахауæд фыдбоны.
Фæлæ, уæуу, мæ уд — дæу мысгæ, царвау, чи тайдзæн зындоны!
Ацу, хорз, мæ хур, фæндараст, уай хæрзвæндæгтыл, æрмæст дæ
Æз æнæ 'ххуырстытæ балцы, — ма зæгъ, — ауадзон мæ бæстæй.
Иу бæх, иу хæргæфсыл сæвæр хæлц, дæ дзаумæттæ, дæ гæрзтæ,
Науæд бастайдзынæ искуы, уайдзæн тугдзæссыг дæ цæстæй».
Æмæ йе 'нувыд цагъартæй паддзах равзæрста цыппары;
Ратта уазæгæн хæларæй залдзæг, зæгъ, цæнгдыстæ, сарыхъ;
Сырх — æхсай литры — сыгъзæрин, барст у, нал æй хъæуы барын;
Бæх — æфсургъ — æдсаргъ, æдидон, — рог куыд ыскъæфа хъайтары.
Фысым сæвæрдта уæззау уаргъ хорз уæрагвидар хæргæфсыл
Æмæ уазæгимæ рабалц, маст ын йе 'нкъард уд æвдæрзы;
У фæхицæны зын сахат, цæссыг уадултыл лæдæрсы:
«Хур нæ ку' адард уа зымæгон, зæрдæ — ихуазал, нæ тæфсы!»
Айхъуыст, араст, дам, ис уазæг, сахар къордтæ-къордтæ кодтой,
Дыргъ, дари уæйгæнæг адæм базарæй йæ размæ згъордтой
Æмæ се 'ппæтæн, æрвнæрдау, хъуысти се 'рдиаг, сæ додой:
«Хур фæныгуылы!» сæ тыхстæй уым сæ къухы фыдтæ хордтой.
Донбыл Придоны раз иухатт хур кæм ферттывта хæрзчысыл,
Мæнæ бахæццæ сты уырдæм иумæ уазæг æмæ фысым.
Масты судзгæ цæдтæй фегуырд æмæ тугдзæссыг нæ сысы,
Фескъуыд ниуд æмæ фæстагмæ Нурадины хъæлæс хъуысы:
«Ардæм негыртимæ иумæ рахызт хур, æрттивгæ, донæй;
Лалбыл, урсдæндаг — æрхæндæг касти бæлæгъæй — зындонæй.
Бæх фæцагайдтон сæ размæ, кард фæцъортт ластон уæндонæй,
Бæлæгъ иу пæррæст фæкодта, атахт, ахибар æнцонæй».
Донбыл саггуырдтæ нылхъывтой ног кæрæдзийы сæ риутæм.
Судзынц зæрдæтæ, кæрон та нал ис се 'рдиаг, сæ ниудæн.
Уазæг афардæг, йæ уагыл нал у дыууæ 'рдхордæй иу дæр,
Ацыд талмвидыц, хæрдзæн та фысым иунæгæй нæ хъиутæ.
