Гуланшаромæ ныххæццæ Тариелы 'рвыст лæг разæй:
«Паддзах, кадæй дæм фæцæуын, ризынц ме знæгтæ мæ тасæй,
Байстон каджитæй мæ хуры, зæххыл се 'наккаг туг азæй.
Ныр дæумæ, фыртау, фæцæуын, ракæс хорз фысымы 'нгасæй.
Нал ис хицауад Каджеты, баци мæн сæ зæхх, сæ бæстæ.
Ацы рухс амонд уæ фæрцы федтон, хорз паддзах, мæ цæстæй;
Хур Фатманы 'ххуысæй фервæзт, уый хæлар æмæ йæ рæстæй:
Афтæ барæвдыдта чызджы, — нæй йын радзурæн ныхæстæй.
Рацу, хорз паддзах, нæ размæ, мах цæуын хъæудзæни дарддæр.
Айс лæвар Каджет хæларæй, каджитæй ыскæн цагъартæ.
Бацахс фидæрттæ, сæ зæххыл дар æнусбонмæ дæ бартæ.
Рацу, бафтау нæ фæндагыл, баззай мах фæстæ хъæрмартæй.
Зæгъ Фатманы лæг Усенæн,-демæ рарвита йæ къайы,
Чызг йæ хæрзгæнæджы уарзтæй мæнæ, рухс цырагъау, тайы;
Ныр Фатман дæр æм бæлдзæнис, — хурау зæхх йæ уындæй райы;
Уæвгæ, хур цы у йæ цуры, — барын назы чъиу дзæнхъайыл!»
Тариелы чиныг ракаст æмæ бахауд паддзах дисы.
Загъта: «Стыр Хуыцауæн табу, — уаз, рæдау, æгъдау æвдисы,
Уый хæрзиуæджы хъуыддагыл къух æнус-æнус нæ исы!»
Уайтагъд абадтис йæ бæхыл, уайы раст, цыма, фæдисы,
Йемæ дунейы хæзнатæ хорз чындзæхсæвваг фæхæссы,
Алы рухс фæрдыг, — лæвайраг цины раттынæн цы бæззы.
Рæвдз фæцыдысты дæс боны, фæндаг сыл ныддаргъ, ивæзы;
Уайынц, — феной тагъд домбайы æмæ хурзæринæнгæсы.
Мæнæ 'рбахæццæ сты 'мбойны сахъ домбай æртæ хъайтары,
Бæхтæй рахызтысты, — цинтæ... — чи ма сын кæрон кæм ары?!
Тариелы стауынц, уый сын йе 'гъдау — бузныг, зæгъгæ, — хъары.
Чызг — дзæнхъа фæрдыг, — цæвиттон, судзы рухс цырен ысгъалы.
Уый Фатман куы федта, — байрад æмæ 'рцыд кæрон йæ рыстæн,
Къахæй-къухмæ йын фæкодта мадау пъатæ 'мæ хъæбыстæ,
Дзуры: «Стыр Хуыцау, ысбон мыл мæнæ 'мбисæхсæв, дæуыстæн;
Уый зæххыл хæлар ми сарæх, марг, хæрам дæ фæрцы сыстæм».
Чызг тыхсти Фатманыл ризгæ: «Табу не скæнæгæн, — дзуры, —
Уый мæ фæлмаст удæй талынг дардмæ йе 'рдаг тынтæй суры.
Барухс ме 'нкъард уд, Хуыцауæй æз хуыздæр амонд нæ курын:
Хъызты, тымыгъы сыд уарди, ногæй сæмбæлдтæн зынг хурыл.
Денджызты паддзах ыскодта уым нæртон чындзæхсæв кадыл.
Райы, Каджет ын кæй радтой, æмæ 'нæхъæн къуыри бадынц.
Паддзах байуæрста зынаргъ дур, нал уыд бур зæрин нымады;
Адæм перпертыл лæгæрдынц, — æхца къæхты бын нæ хатынц.
Кæс, — атлас, зæлдаг, даритæ алыран — рæдзæгъдтæй иумæ.
Мæнæ номдзыд Тариелæн паддзах рахаста цытимæ:
Худ — фæрдыгæхгæд, æрттивгæ, диссаг, — исы цæст йæхимæ,
Сырх, нывæфтыд ын къæлæтджын радта ноджыдæр зæринæй.
Нестан-Дареджанæн дарæс фысым рахаста хæларæй,
Дарæс — сау диссаг, — æмæхгæд уыд налхъуыт-налмас, сырх лалæй.
Иумæ 'рбадтысты, ивылы рухс цырен дæндæгты халæй;
Цæй, цæстæвæрæн куыннæ уой! — хуртæ разы сты сæ халæй.
Райстой дунейы лæвæрттæ Автандил, зынгзæрдæ Придон:
Хъал фæйнæ бæхы — хæрзмыггаг, тагъддзу, стæй — æд саргъ, æд идон.
Хорз фæйнæ къабайы; бакæс, — алчи лæппутæй хæрзифтонг,
Алчи паддзахæн фæзæгъы: «Бузныг, де 'гъдау дын куыд фидон!»
Тариелы ныхас хъуысти, — исты н' арæхсти зæгъынтæм:
«Бузныг, хорз паддзах, мæ зæрдæ барухс де 'гъдауæй, дæ уындæй,
Дарыс не 'ппæты дæр кадыл, райæм иннахæм дæ хуынтæй.
Хорз у, федтам дæ хæстæгмæ, нæй нын ныр цæуæн æрхуымтæй».
Паддзах лæппумæ: «Домбай гуырд, цæй, лæг дын æгъдау куыд ратга? —
Зæрдæ циндзаст у дæ цуры, де знаг царддæттæгмæ дард уа!
Уæд цæмæн зæгъыс? — цы 'рхастон æз сымах аккаг лæвар та!
Дæу куы нал уынон, — уыдзынæн ам æнусы бонмæ мардау».
Тариел Фатманмæ дзуры: «Хатун, хойыл дæ нымайын;
Нæй дæ бирæ хæрзтæн фидæн, абон мах дæ фæрцы райæм;
Айс, цыдæриддæр Каджетæй немæ рахастам хæзнайæ, —
Айс сæ иууылдæр, хæларæй, фонт дын, мады 'хсырау, тайæн».
Ус ныллæг йæ сæрæй кувы: «Бафтыд цинты цин мæ удыл;
Арвмæ сырæзтæн дæ фендæй, райгæ, сонт сабийау, худын.
Ныр куы нал дæ уынон, зонын, — ног мæ бахъæудзæни дудын.
Уазууаг — чи нал уа дæ цуры! Де 'ххуырст чи уыдзæн — тæхуды!»
Худгæ уарди был фæзыхъхъыр, судзынц дæндæгтæ — дзæнхъатæ, —
Дзурынц уарзæттæ: «Нæхи уæм, паддзах, афтæ дзæбæх хатæм,
Никуы не схъыг уаид зæрдæ, зæгъгæ, ноджыдæр ма бадæм,
Фæлæ бафтау нæ фæндагыл, цæй, зæрдиагæй дæм хатæм.
Хорз нæ, хи фыдау, рæвдауыс, бузныг де 'гъуыстаг æгъдауæй,
Фæлæ иу хæрзиуæг ноджы ракæн, — сифтонг нæ кæ науæй».
«Нау та циу, — зæгъы сын паддзах, — раттин уын мæ уд рæдауæй!
Иугæр тагъд кæнут, — фæндараст! Ут мын арфæгонд Хуыцауæй!»
Ацыд, денджызы былгæрон хорз нау сифтонг кодта фысым;
Тариел цæуы, йæ фæдыл ниуынц, судзгæ хæкъуырцц хъуысы;
Хойынц фысымтæ сæ сæртæ, цæссыг уадултыл нæ сысы, —
Кæс, Фатманы раз ысцад и, дардыл, денджызау, æнкъуысы.
Нау фæхæццæ ис кæронмæ, сур зæхх лæппутæм æрбазынд,
Ноджы с' ардбахæрд ысфидар, се 'хсæн хъæлдзæг ныхас цас уыд!
Гъе, куыд сыл фидыдта, диссаг, иумæ зарын æмæ хъазын. —
Тахт пæрпæргæнгæ сæ былтыл циндзаст мидбылхудт рæубазыр.
Разæй арвыстой Асматмæ, Мулгъазанзары уæздæттæм
Цины фидиуæг, цæмæй, дам, тагъддæр фехъусой æппæтдæр.
Зæгъгæ: «'Рттивгæ уæм фæцæуы рухс хур — дунейæн ныфсдæттæг.
Мæнæ стæфсын кодта мах дæр уый — хъызт зымæджы тыхсæттæг.
Хур йæ рухс цатыры сбадтис, дарддæр донбыл сурыл уайынц,
Маст сæ зæрдæйæ фæхаудта, хъæлдзæг, сонт сабитау, райынц.
Галуан разынди, фысымыл ныр йæхи Придон нымайы.
Дардæй цины зарæг хъуысы, зæрдæ йе 'хцон зæлты тайы.
Адæм гуылф кæнынц сæ размæ, сахар сызмæлыд ызнæтæй.
Рæвдз ныттыхст Асмат Нестаныл, фервæзт, о Хуыцау, йæ мæтæй!
Чызджы хурзæринæй, марадз, ныр фæхицæн кæн фæрæтæй!
Цас Асмат фæрыстис, уыйхыгъд у ныр амондджын æппæтæй.
Нестан-Дареджан дæр чызгæн кодта пъатæ 'мæ хъæбыстæ;
Дзуры: «Бастъæлон, мæн тыххæй масты бахаудтæ, фæрыстæ!
Ныр Хуыцауы фæрцы иумæ райгæ, раздæрау, цæрдзыстæм,
Фæлæ бафидын дæ лæггад нæу мæ бон, Асмат, зæххыстæн!»
Загъта цагъар чызг: «Æгайтма нæу мæ буц уарди къуыбырсыд,
Бантыст карз тохы хъайтартæн удхор каджиты ныббырсын;
Иугæр федтон дæ, — нæ кæсы ныр мæлæт дæр мæм ыстыр зын».
Хорз у, — хицау æмæ йе 'ххуырст тынг кæрæдзийыл куы тыхсынц.
Кувынц уæздæттæ сæ сæрæй: «Ам уæ хъæлдзæгæй кæй уынæм,
Бузныг уый тыххæй Хуыцауæй — цин нæ зæрдæтимæ слымæн;
Иу Хуыцау йæхæдæг зоны хос, цы низ рауадзы, уымæн:
Ныр кæрон æрцыд йæ фæрцы дудгæ сагъæсæн, æрхуымæн.
Пъатæ сын кæнынц сæ къухтæн, Тариел фæзæгъы 'нкъардæй:
«Оххай, уе 'фсымæртæй бирæ ацух мах тыххæй йæ цардæй,
Дары Стыр Хуыцау сæ удтыл ныр дзæнæтбæсты йæ бартæ;
У сæдæ цардæй зынаргъдæр, — кад кæй ыссардтой сæ кардæй.
Риссы, риссы сыл мæ зæрдæ, рухсаг уæнт, сæ мæт мæ мары,
Фæлæ се стыр ном цæрдзæни, — ничи рох кæны хъайтары».
Æмæ сахъ домбай æркуыдта, — къæвда митæмхæццæ уары,
Мæнæ уардийыл ысхъызыд æмæ басыдис январы.
Уый кæугæ куы федтой адæм, — систой еу-додой йæ разы;
Мысынц, саргæнгæ нымайынц — бон сæ баталынг и цасыл.
Аскъуыд се 'рдиаг фæстагмæ: «Хур дæ фæлгонцы куы хъазы,
Уæд дæумæ чи кæсы, ууыл, цæй, кæм æмбæлы дзыназын!
Чи у уый аккаг, — кæуай йыл?! Хиз дæхи нæ маст, нæ рынæй!
Тохы рамæлын дæу тыххæй у бæллиццагдæр цæрынæй».
Нурадин дæр æм ныххатыд: «Паддзах, мауал кæс æрхуымæй,
Байрай масты бæсты, мæнæ, цин — Хуыцау цы радта, уымæй!»
Автандил мæсæллæй загъта: йе 'гъдау, йе сныхас — мæткайæн.
Райхъуыст фысымты уынаффæ: «Цæй, фыдох æгъгъæд у, райæм;
Иугæр хурзæрины ссарын бантыст тохвæдис домбайæн,
Уæд куыд уыдзæни, — нæхи ма судзгæ сау цæссыджы найæм?!»
Хъæлдзæг ралæууыд бæрæгбон райдзаст, рухс Мулгъазанзары:
Гуымсæг арв йæ сæрыл исы, уадындз, ризгæхъæлæс, зары;
Хъуысы 'рвнæрд æви къæрццæмдзæгъд уым, — лæг æй тыхæй æвзары.
Базар раафтид, — тыхстысты адæм паддзахы хæдзарыл.
Уайынц, чи ма кæны базар, сæнкъуыст, сызмæлыди бæстæ.
Фæтк, æгъдауæвæрæг балтæ галуан хъахъхъæнынц æдгæрзтæ,
Фæлæ нал фæразыц ницы: адæм мин-минтæ — сæ фæстæ, —
Гъæтт, сæ быцъынæг ыскъуынынц — феной уазджыты сæ цæстæй.
Райгæ кад кæны рæдауæй галуан уазджытæн æгъдауыл;
Бирæ — цагъартæ, — бæгуы сыл бур зæрин рæттæ фидауы.
Уыдон къæхты бын фырбуцæн хорз, зынаргъ даритæ тауынц,
Калынц уазджытыл сыгъзæрин, — уымæй се 'фсады рæвдауынц.
