Табол! Иу хатт ма дын бузныг дæ лæггады тыххæй. Размæ фæстæмæ нæ рагон культурæйы ывæрæнтæм. Валены кæсын дæтты ныфс, разынгард кæны рæствæндаг агурынмæ.  

Нæ культурæйы бындуры ис æнæмæлгæ ывæрæн – не взаг, нæ этимологи.  

Валены рæстæджы дæр Абайты Никъала тох кодта иунæгæй нæ Ирыстоны, нæ адæмы сæраппондыл. Рухсфæндагагургæйæ схызти наукæты тæккæ цуппмæ. Евклиды теории систа бæрзонддæр. Евклиды логикæ нæ уыдис фаг. Уыдис ма дзы иу фарста, кæцыйæн Евклид не ссардта дзуапп. Уцы фарста райхæлдта Никъала, йæхæдæг та уыди мæгуыргур. Уый йын фаг нæ уыдис. Сардыдтой ма йыл кæйдæрты. Нал сын кæнын сæ чъиззи нæмдты кой. Ардауджыты кой дæр ма цы пайда у – зонæм сæ. Нæ културæйы цыфыддæр знаг уыдис «советон» цы рæстæг хонынц уый. Уый размæ та мæсгуыйы чиновниктæ, наместниктæ. Æмæ арæх куыд вæййы афтæ, нæ ирон къуыдипп чиновниктæ мæсгуыйæгты разæй фесты - «бахордтой» Къостайы. «Аныхъуырдтой» Валены дæр цæрдудыгасæй.  

Иу рæстæджы не æвзаджы дæснытæ загътой – ирон дзырды разæй хъуамæ мауа мыр «ы». 

Уцы сæрхъæн хъуыды сфидар. Чи-чи, фæлæ- ма Вален дæр фæхъæстæ уцы маргæй.  

Æркæсæм-ма этимологыйы цæстæнгасæй дзырдмæ «æвæрд», æмæ уыимæ баст дзырдтæм -«æвæрцон», «æвæрццæг», æмæ сæ абарæм дзырдтимæ «æвæсмон» æмæ «æвæстауæрцимæ». Фæстаг дыууæ дзырды не сты дызæрдыггаг арæзт. «Фæсмон» - «æвæсмон»; «фæстауæрц» - «æвæстауæрц». Кæнæ-та «фадат» - «æвадат». 

Куыд арæзт у дзырд «æвæрд»? «Фæрд» -ма баззади дзырды «фæрдыг, фæрдуг» -ы. Йæ сусæг мидис «фæрд» -æн у фæстауæрцтæ кæнын хойрæгтæ дзауматтæ æ.а.д. Уцы мидисмæ разæй куы бафтауæм «æ», уæд йæ мидис хъуамæ уа ныхмæвæрд - « æнæфæстауæрц, æнæ æвæрд».  

Цы хатдзæгмæ æрцыдыстæм? Раст у «ывæрд»; «ывæрцон»; «ывæрццæг». Расту у: - ывæлхас уазæг; ывæрæн; ывæринаг; ывæрын; ывæрынад; æвæстауæрц; æвæстиат; ывæццæгæн; ывварс; ыввахс; ывгъæд; ыввонгхор; æвидар; æвидауц; æ.а.д. 

Рæдыд ныхæстæй гуырынц рæдыд хъуыдытæ.