«Мах хуызæн мардмæ нæ цæуынц æндæр рæтты...»— фыста нæ номдзыд Къоста. Æмæ ныр дæр афтæ у. Искæй ахсджиаг куы амæлы, уæд йæ зын сахаты йæ фарсмæ балæууæм хионæй, хæстæгæй, зонгæйæ — иууылдæр. Йæ рис ын нæ бацыдæй, нæ архайдæй фæрогдæр кæнæм, йæ хъыг свæййы нæ хъыг. Бирæ адæм æмбырд кæны ирон зиантæм. Зонгæйæ, æнæзонгæйæ фембæлынц иу ран, алчидæр дзы йæ фыдæбоны, йе ’гъдауы хай бакæны зианджынтæн. Зианы æгъдæуттæ ацæуынц кæм хорз, кæм та — ноджы хуыздæр. Фæлæ сæм, зынаргъ чиныгкæсæг, дæ тæрхонмæ æз хæссын иу фиппаинаг.
Цæвиттон, абоны рæстæг у фæлдурæджджын æмæ иу æнусæй иннæ æнусмæ фæлдзæуæн рæстæджы дуг. Адæмы зонд куыд схъомпал, афтæ скарз сты се ’нкъарæнтæ дæр, æмæ йыл стых сты алыхуызон низтæ. Суанг фесæфын æнхъæл цы низтæн уыдыстæм, уыдон дæр ранæй-рæтты сæ сæртæ сдарынц. Уæлдай хъазуатондæр та дзы систы хæцгæ низтæ, рæуджыты низæн та дзы артæн бын фæнык нал ис, æвдæрзы хæрдхъуаг бирæ лæмæгъ адæмы буар. Æмæ зианы уый бæрц адæмæй цал æмæ цал адæймагыл хъуамæ уа хæцгæ низ, ууыл ма ахъуыды кæнæм! Мæрддзыгой исынц кæрæдзийы къухтæ: æнæниз — низджыны, низджын — æнæнизы. Афтæмæй хæцгæ низты хъылматæ къух райсты фæрцы лæвæрд цæуынц иуæй иннæмæ. Æмæ æнæхсад къухæй хæрнæджы фынгыл хойраг дæ дзыхмæ куы схæссай, уæд низæмхиц буарæн цас хъæуы фæрынчынæн — цы рынчыны къух райста, уый низ ыл бахæцынæн. Зиантæ та Ирыстоны алы бон дæр — бирæ, уæлдайдæр ацы фæстаг рæстæг. Уыдоны алкæм дæр — цалдæрыл низ куы бахæца, уæд мæймæ цас хъуамæ уой, ууыл ма ахъуыды кæнут.
Мæ фиппаинæгтæ сты ахæмтæ: зианæн йæ ном йæ уæлæ ис, иуæй адæймаг кæй амæлы, уый стыр зиан у, иннæмæй — марды кæнды хæрдзтæ. Æмæ ма уыцы хæрдзтыл, мæрддзыгой адæмы æнæниздзинадыл хъуыды кæнгæйæ, бафтау иу хæрз чысыл: скæн ахæм бынат, адæм сæ къухтæ кæм ныхсой, сапæттæ æмæ дзы хисæрфæнтæ сæвæр. Хæцгæ низтæй куы нæ тæрсæм, уæд дæр хæрдыл æрбадыны размæ дæ къухтæ ныхсын куы æмбæлы, уæд зианы фынгыл æнæхсад къухтимæ цæмæн æрбадæм?! Раст нæу, мардæн дзы рухсаг нæма фæзæгъæм, афтæмæй чидæртæ, фынгтыл цы водкæ æрæвæрынц, уымæй сæ къухтæ кæй æрæхсынц, уый дæр.
Ацы хæс дæр та хъуамæ сыхæгтæ æххæст кæной. Зианы фыдæбон фылдæр уыдоныл æнцой кæны, æмæ æндæр гæнæн нæй — нæ ирон æгъдау æмæ æфсарм афтæ домы. Фæлæ ма-иу биноныгдæр куы ахъуыды кæниккой къæбицы кæйты бауромынц, хойраг æмæ фыдызгъæл фынгтыл чи æвæры, уыдоны æнæниздзинадыл дæр. Уæдæ абоны фæрæзджын дуджы фынгыл алкæмæн дæр йæхицæн тæбæгъ æрæвæрын дæр цас диссаг у. Бынтон аипп та вæййы, бадтмæ плау æнæ уидгуытæй куы рахæссынц, уый. Раст зæгъгæйæ, алы ран афтæ нæ вæййы.
Мæ фиппаинæгтæ искæмæ, мыййаг, аккаг куы нæ фæкæсой, нæ фыдæлтæ дæр афтæ кодтой, зæгъгæ, уæд — хатыр. Фæлæ цард цард у, æмæ йыл лыстæг хъуыды кæнын хъæуы. Нæ фыдæлтæ хæхбæсты цардысты: сыгъдæг уæлдæф улæфыдысты, хлорхæццæ нæ, фæлæ сыгъдæг сатæг дон нуæзтой, сыгъдæг хойраг, халсар, дыргъ хордтой, æмæ фидар уыд се ’нæниздзинад, хæцгæ низтæ йыл уый бæрц тых нæ уыдысты. Ныры дуг æндæр у. Адæймаг йæхицæн знаг у — æрдзы хъæд фехæлдта промышленнон хауæццæгтæ æмæ маргхъæстæ буаргъæдтæй, газтæй. Æрдзы уавæр, абоны тыхст цард зыны адæймагыл дæр, уымæй ма кæрæдзимæ фыдæхзæрдæйыуаг стыхджын, æмæ ныллæмæгъ адæймаджы æнæниздзинад. Лæмæгъ æнæниздзинадмæ та æмхиц сты низтæ, уæлдайдæр хæцгæ низтæ.
