Нæ гыццыл делегацийæн Мæскуымæ, стæй та Сирийæ куы раздæхæм, уæд Мæскуыйæ Ирыстонмæ хæдтæхæгмæ билеттæ балхæнын мæнæн баргонд уыдис. Нæхи аэропорты хицау, æдзухдæр баххуысмæ цæттæ чи уыд, уыцы Хъæрджынты Мурат мæ сарæзта: дыууæрдæм дæр мын билеттæ радта, тæхгæ-нæргæ Уастырджийы æвджид мæ бакодта, стæй уæлдæр куыд фыстон, афтæ мын йæхи фæдзæхст дæр загъта:
— Мæнæ дын мæ визиткæ æмæ йæ мæ хæлар Къаболты Солтаны къухтæм ратт. Де ’фсымæр дын æй, зæгъ, æрбарвыста. Мæ зæрдæйы уымæй дæлдæр æвæрд нæу...
Мæ дзæбæх хистæр хæлары курдиат куыннæ хъуамæ сæххæст кодтаин, стæй æз цавæр ирон уыдаин, чи мæ бамбæрстаид, ам, кæйдæр зæххыл, ирон кусæг адæймаджы куы нæ федтаин, уæд, мæхæдæг æй мæхицæн дæр нæ ныббарстаин.
Дыккаг бон нæ балцы сæрмагонд программæмæ гæсгæ ацыдыстæм, нæ бæстæйæн ам, Сирийы, цы минæварад ис, уый бæстыхæйттæ фенынмæ, йæ кусджытимæ йын фембæлынмæ, не ’мзæххоны бæсты ам нæ бæстæйы минæвар чи у, уый йæхæдæг рынчын разынди, фæлæ нæ йæ хæдивæг Сергей Яковлев лæмбынæг фæфарста нæ балцы сæйраг нысанæй, Дзасохты Алыксандрæй, фæдзырдта нын цы хъæуы, цы нæ хъæуы кæнын, дзурын... Æз цы уыдтæн, уымæй иууыл цæстытæ æмæ хъустæ фестадтæн, мæ дæлæвзаг та иу цымыдис фарста рауай-бауай кодта: «Ам, Дамаскы, не ’мзæххон Кьаболты Солтан кусы. Ничи уæ йæ зоны, куыдæй йæ ис ссарæн?»
Зыдтой йæ, телефонæй йæм адзырдтой:
— Мæнæ дæ чидæр агуры...
Хæтæл мæхимæ куы райстон, уæд æй зыдтон, Солтанæн æнæнхъæлæджы æхсызгондзинад цы æрхæсдзæн, уый. Сыгъдæг иронау ын зæрдиагæй салам радтон:
— Дæ райсомтæ хорз, Солтан!
Йæ дзуапп бафæстиат, æрмæст мæм хъуысыд йæ улæфын, æрæджиау райхъуыст йæ зырзыргæнаг цины хъæлæс:
— Дæхиуыл дæр хорз райсомтæ кæнæд!
Уый дæр сыгъдæг иронау, стæй мæ фарстаты бын фæкодта: чи дæ, чи ма ис демæ, кæдмæ уыдзыстут ам, ныртæккæ кæцы ран стут...
Æхсæз-авд минуты фæстæ нæм æрбахæццæ. Искуы ма дард зæххыл ирон лæгыл фембæлд æхсызгон нæ вæййы?! Фæныхæстæ кодтам, мах æй фæфарстам чи у, цы у, кæдон у... Ахæм рæстæг куыд вæййы, афтæ.
Солтан хъæдгæройнаг у, ам фæцис 1952-æм азы астæуккаг скъола, мæнæн мæхи хуызæн, ме ’мгæрттæй бирæтау уый дæр нæ хъуыды кæны йæ фыды, фæмард ын Фыдыбæстæйы Стыр хæсты, суанг ма сæм йæ къам дæр нæ баззад. Солтан йе ’дзард фыды нырма ницæмæй ма фæкъæмдзæстыг кодта, рæсугъд фæндаг равзæрста царды; ссис тæхæг-фæлварæг. Æхсарджынты професси, тæссаг професси. Йæхæдæг нын ницы схъæр кодта, фæлæ нын æй Мурат радзырдта: дыууæ хатты ног хæдтæхджытæ фæлваргæйæ бахауд цардæй мæлæты ’хсæн, бахъуыдис-иу æй хæдтæхæг ныууадзын. Бæргæ æмбæлы нæ зынаргъ «Рæстдзинад»-æн Солтаны тыххæй хицæн очерк ныффыссын. Цæй, кæд уымæн дæр та рæстæг æрцæуид, амал ссариккам Ирыстоны кад, уæвгæ æрмæст Ирыстоны цæмæн, æгас бæстæйы кад ам, дард зæххыл, тырысайау чи хæссы, уыцы ирон лæппулæджы тыххæй арфæйы ныхæстæ зæгъын.
— Гæнæн æмæ мын амал куы вæййы, — йæ цæстытæй цин хъардта, афтæмæй нын дзырдта Солтан,— уæд нæхимæ æнæцæугæ нæ вæййын... Мæнæ нырма цалдæр боны размæ æрбаздæхтæн, мæ сыхбæстыл æрзылдтæн, Мураты федтон, мæ ахуыргæнæг, æрыдойнаг Буренины бабæрæг кодтон, мæ лæппуйы лæппу Валерикимæ Хетæджы бæрæгбоны уыдыстæм, хъæрæй дзы иумæ «оммен» фæкодтам, кувæггаг дæр ма нæм æрхаудта. Зæрдиагæй дзы фæкуывтам...
Хъæдгæройнаг æцæгæйдæр сидын æмæ кувынмæ кæй арæхсы, дард бæстæйы дзы ирон фынджы æгъдæуттæ кæй нæ ферох сты, уый нæ бауырныдта æртыккаг æви цыппæрæм бон изæрæй: сæхимæ нæ ахуыдта. Нæ размæ къæсæрмæ рауад йæ лæппуйы лæппу тæлфаг æмæ цæрдæг Валерик.
Базонгæ стæм Солтаны бинойнаг — уæздан æмæ мидбылты худаг Валяимæ, фæцин нын кодта нæ лæвæрттыл — Къостайы къам æмæ «Ирон фæндыр»-ыл, æвæджиауы дзаджджын фынгтæ нын ацарæзта, фæбадтыстæм, гаджидæуттæ фæуагътам.
Фиппаинаг. Мæ зынаргъ кæсæг. Кæд ма йæ хъуыды кæныс, уæд дын мæ фыстыты фыццаг хайы зæрдæ бавæрдтон, нæ балцы рæстæг нозты хъæстæ кæм фестæм, уый зæгъын. Солтанатæм! Солтан нын æрæвæрдта йæ ирон хæдзары нæртон фынгыл уырыссаг водкæ, амырыкаг виски, сириаг алыхуызон сæнтæ... Дæргъвæтин бадтæн нын амал нæ уыд, фæлæ уæддæр ссардтам Стыр Хуыцауы ном, нæ кæрæдзийы, нæ уарзон æмгæртты, нæ цардбæллон кæстæрты ныффæдзæхстам Фæндагсар Уастырджийыл, сæрмагонд сидт рауагътам дыууæ бæстæйы хæлардзинады тыххæй...
Уымæй размæ дæр, стæй уымæй фæстæмæ дæр нæ фысымтæ, сириаг журналисттæ, сæ хæринæгты хуыздæртыл нæ бацауæрстой, мæнæ аргъæутты куыд вæййы, уыйау фынгтæ тасыдысты, æрмæст дзы карз нозт нæ уыди.
Нæ нуазынц Сирийы! Æмæ хуымæтæджы сæрыстыр сты уымæй. Уымæн сты ам хæрз чысыл фыдуаг митæ, фыдракæнддзинæдтæ, тыхмитæ, дæвдтытæ. Мæнæ уæ чысыл дæлдæр кæимæ базонгæ кæндзынæн, уыцы Æлбегты Азæмæт дæр уымæн афтæ загъта: «Æниу дæ цæрæнуаты дуæрттæ гомæй куы ныууадзис иу мæйы бæрц, уæд дæр æм исчи бацæуид». Мæ зæрдыл æрбалæууыд, нæ балцы размæ нæ республикæйы телеуынынад кæй стынг кодта, уыцы æнахуыр хъусынгæнинаг: «Кооператив „Дарьял“ уын уæ фæндонмæ гæсгæ сараздзæн ахæм гуыдыртæ, кæцытæ уæхи йеддæмæ гом кæнын ничи базондзæн. Хæдзаркъахджытыл уынгæджы бон акодта... Тагъддæр тындзут „Дарьял“-мæ!» Мæ зæрды йæ уыдис Азæмæтæн радзурын, фæлæ йын æй фæстаг уысм нал схъæр кодтон, куыд æй бамбардзæн, Хуыцау йæ зонæг, йæхи цæсты чи æфтауы...
Мæскуымæ куы раздæхтыстæм æмæ метромæ æрдæгталынг ныууайæны дыууæ даргъсæрыхъуынджын лæппулæджы сæны дæргъæццон авг радыгай сæ зырзыргæнаг былтыл куы сдардтой, уæд мæнæн та нæ фысымты фыгтыл парахатæй æвæрд чи уыд, уыцы хæлар кока-колæйы æхсызгон сыр-сыр ауад мæ хъустыл, æхсæрдзæны зарæгау дзы зæлыд æмæ зæлыд...
Иу дзырдæй, ме ’мбæлттæн нæ зонын, фæлæ мæнæн уыцы изæр Дамаскы мыггагмæйы рæсугъд мысинагæй баззайдзæни мæ зæрдæйы. Канд нæхи хъæдгæройнаг ироны тыххæй нæ. Дыууæ дзæнæтон фембæлды ма нын уыдис уыцы изæр...
