Бон куыддæр æрбацъæх, афтæ райста саг лæппу йæ гæрзтæ.
«Цæссыг, ма мыл рацу комдзог, — дзуры, — ма ратæдз мæ цæстæй!»
Сиды йе 'рхæндæг зæрдæмæ: «Бабыхс, фенцай уал дæ хъæрзтæй!»
Араст визиры хæдзармæ, мæйау барухс кодта бæстæ.
Визир рауади йæ размæ: «Хур мыл йе 'взист тынтæ тауы,
Рагæй, рагæй мæ мæ зæрдæ ахæм рухс цинæй рæвдауы!»
Рог ын акуывта йæ сæрæй, хорз ыл бацин кодта 'гъдауыл;
Кадджын уазæгыл йæ фысым хъæлдзæг сæмбæла, — фидауы.
Лæппу 'рфистæг ис йæ бæхæй, фысым — циндзаст æмæ разы —
Хатаеттаг зæлдаг тауы тыргъы спаспетæн йæ разы.
Бахызт хæдзармæ зæрин хур — дунерухскæнæг, зынгбазыр.
Загътой бинонтæ: «Нæ къуымты цыма уардийы тæф азылд».
Хурау къæлæтджыны сбадти уазæг кадæй æмæ радæй.
Райынц бинонтæ йæ уындæй, кодтой цинæй йыл æрратæ.
«Охх», «охх» хъуысы, цыма риудзæф фесты спаспеты цур фатæй;
Къухæй ацамыдта визир, — уайтагъд ахызтысты уатæй.
Æмæ иунæгæй куы баззад уазæг фысымимæ уаты, —
Дзуры: «Галуаны нæ рæзы ницы де 'нæзонгæ — хатын:
Паддзах бакæсдзæн дæ коммæ, ды дзырддзæугæ дæ, нымады;
Басгуых хосгæнæг мæ удæн, — маст ыл, тар æврагъау, бады.
Уыцы барæгыл сагъæсæй зæрдæ басыгъди, бавзалы;
Уый цы нал уынын, — батадтæн æмæ бахаудтæн сау сары.
Уый мæ сæрвæлтау амæлид; ныр цы тухитæ бавзары!
Ие 'муд, йе 'рдхордæн адæмæй лæг рæдау лæджы равзары.
Тариелы уарзт... — кæсагау, сонт хауд бакодтон йæ хызы,
Æмæ ме 'вастæй мæ цæссыг тагъд-тагъд уадултыл æрхъуызы.
Уый Ыстыр Хуыцау цырагъдар хур ысфæлдыста йæ хуызы.
Гъе стæй хо загътон Асматæй æмæ уый фæдзæхст дæр мысын.
Радтон дзырд æмæ ныууагътон дард мæ царæфтыд хæлары:
«Тагъд фæзындзынæн фæстæмæ, — де знаг бахауæд фыдсары!
Иумæ ссардзыстæм дæ хуры æмæ нал хитдзынæ тары».
Ме 'мгъуыд — фæуд, мæ уд мын сагъæс артмæ, физонæгау, дары.
Визир, ма мын зæгъ: «Йæз сæрты де стыр ардбахæрдæн ахиз».
Зæгъ, куыд уыдзæнис — æз ам уон, уый та — уым, — мæ цонг, мæ рахиз?
Кувын, о, Хуыцау, мæ уд мын ахæм гадзрахатæй бахиз;
Лæг — мæнгард æмæ фæлитой — царды никуы уыд уæлахиз!
Радзур хицауæн мæ номæй, ног цы фæнд кæныс, цы хъавын;
Уыцы барæджы мæт, зæгъ, мæ, паддзах, афтæ тынг æндавы, —
Нæй мын бауромæн, намæ ам уон, — ахстæй мæ цы хъавы?!
Сарæхс, науæд мын мæ удæн сагъæс сау мæрддзæгтæ уафы.
Визир, бахат æм: «Дæ номæй адæм ард хæрой æнусты!
Иу Ыстыр Хуыцау — æвдисæн, уайдзæн тугдзæссыг мæ рустыл,
Фæлæ ме 'рдхорды фæдисхъæр хъуысы, нал сысы мæ хъусты,
Зæрдæ басыгъдис йæ мæтæй, риумæ нал ныккæсы рухс тын.
Паддзах, нæй мын æм æдзæугæ, у мæ ныллæууын æвзæрдæр;
Ам куыд цæрдзынæн, цы 'гъдауæй: йемæ баззади мæ зæрдæ?!
Кад дæуæн уыдзæн — куы 'ркæнон мæрдтæй саг барæджы цæрдтæм.
Нæ, — уæд зæрдæимæ иумæ искуы бабын уæд мæ сæр дæр!
Паддзах, ма фæрисс, мæ балц мын мадæр банымай фыдгæндыл;
У Хуыцауы бар æппæт дæр, зилы царды цалх йæ фæндыл.
Уый мын, чи зоны, фæстæмæ тагъд æрыздæхын нывæнды,
Кæд нæ 'рыздæхон, — фæтыхсæд де знаг, де 'лгъитæг йæ сæнтты!»
Дзуры хурдзæсгом фæстагмæ: «Цæй, дæхæдæг зоныс дарддæр:
Аду, паддзахмæ мын бахат, бар мын ацæуынæн раттæд.
Равдис де 'взаггæл, нæ уыдзæн уый дæуæн лæджыгъæд канддæр;
Айс хæрзгæнæггаг сыгъзæрин иу сæдæ мины гæртам дæр».
«Нæ, дæ гæртам уадз дæхицæн, — визир бахудти нымддзæстæй, —
У дæ бацамынд æгæрдæр: æз дæ фæдзæхсты ныхæстæ
Не стыр, не 'нæрцæф паддзахæн дзургæ ракæнон æрмæстдæр, —
Мулк, фæллой лæвар ныккалдзæн, фаг мын ратдзæни, куыннæ стæй!
Уый мын фехъусæд мæ дзыхæй, — уым мæ 'рбамардзæн, йæхистæн!
Уадз дæ сыгъзæрин дæхицæн, мæн æхца нæ хъæуы хистæн.
Цард-цæрæнбонæй кæм фенди мулк зынаргъдæр æмæ хистæр!
Нæ, нæ зæгъдзынæн, фæнды дæ фон æнусбонтæм æрмист дæр!
Алцы зондæй у, фæндонæй цардыл, цæй, мæ къух куыд исон?!
Маст ыскæндзæнис мыл ахæм, æмæ баззайдзæн æмбисонд;
Зæгъгæ: «Дзурын æй куыд уæндыс? Уый куы фæцыди дæхи зонд!»
Нæ, фæлтау мæлæт — æнцондæр; у хуыздæр — мæхи дзы хизон.
Гъе, зæгъæм, ысразы паддзах æмæ сæххæсти дæ сарвæнд,
Уæд куыд уыдзæн? — Ома не 'фсад ам æнæ хицауæй рафтæнт,
Æмæ тохы бон уæлахиз не знæгтæн сæ къухы бафтæд? —
Цъиутæ цъиусуртæ куыд не суой, уый дæр никуы 'рцæудзæн афтæ.
Лæппу схъæрзыдта: «Мæ риу мын, визир, ма ныррæхой кардæй;
Ау, зæххон уарзт дæ нæ сыгъта никуы йе 'гъуыстаг цъæх артæй?
Кæнæ 'мгаримæ нæ уыдтæ никуы фидар æмбаст ардæй?
Кæд уыдтæ, — зæгъ-ма, — мæнгардæй æз куыд байрайдзынæн цардæй?!
Хур фæцудыдта, фæкалди, бахауд дудгæбоны, сары;
Тагъд ын баххуыс хъæуы, уый нын калид рухс тæмæнтæ тары.
Уæвгæ, чи зоны, мæхийау — æз цы маст, цы цин æвзарын!
Нæй дзæгъæл ныхасмæ хъусæн, — исчи де 'гъдауæн цы 'мбары!
Кæнæ паддзахы цы 'ндавы, кæнæ йе 'фсады цы домы?! —
Æз цæссыгкалгæ мæ бонтæ тонын иунæгæй зындоны.
Зонут, нæй мын æм æдзæугæ — саг лæг никуы саста сомы.
Уый та... — чи зæгъдзæн ныхæстæй, уый цы дудгæ маст æвзоны?!
Визир, уагæры дæ зæрдæ у куыд æгъатыр, куыд уазал?!
Дур — мæ бынаты, цъæх æндон, уый дæр батаид мыдадзау.
Цæй, йæ цæстытæй цæссыггай лæг Геоны фурд куыд тадза?!
Ме 'ххуыс бахъæудзæн дæу дæр та, искуы 'рсурдзæн дæ фыдадзал!
Уый мæ н' ауадздзæн? — Мæхæдæг æз фæцæудзынæн æвастæй;
Уадз, мæ хæлары сæрвæлтау бафтон рухс дзæнæтыл растæй!
Дæу нæ бафхæрдзæнис паддзах, баууæнд, — дзæгъæлы фæтарстæ,
Ацу, ракæн ын мæ хабар, бабыхс бахъуаджы фыдмастæн!»
Визир фенкъард и: «Мæ удыл сагъæс абадт, цыма пъæззы;
Цæй, куыд ныддур уон, куыд быхсон ныр дæ мæт æмæ дæ цæссыг!
Не знаг не 'взаг у: дзырдарæхст хатт фыдбылыз дæр æрхæссы;
Хорз, æрхатдзынæн æм, сæфын, фæлæ 'мгар сафын нæ бæззы», —
Загъта визир æмæ сыстад, хатæг галуанмæ фæраст и,
Паддзах йе 'рттивгæ фæлысты бадти, худгæ хурау, касти.
Визир фергъуыйау, фæсæццæ, йе 'хсар фыртæсæй фæсасти,
Уыцы иу ран æй, цæвиттон, исдуг истæмæй ныббасти.
Афтæ 'рхæндæгæй, æнкъардæй Ростеван куы федта лæджы, —
«Визир, — дзуры йæм, — цы 'рцыди, дæ куыддæр, цыма, уынгæджы?»
Уый тæрсгæ-ризгæ: «Мæ дзырддаг хъуамæ радзурон куырмæджы,
Уæвгæ, бахаудзынæн — зонын — æз дæ азары къæппæджы.
Маст мæ бадомдта, фыдуаг мын сагъæс ме 'нкъард удæй хъазы;
Тасæй минæвар хызт вæййы, фæлæ бахаудтæн фыдтасы:
Ног йæхи курæг у спаспет, æз — йæ минæвар дæ разы;
Лæппу схауæггаг, йæ зæрдæ уыцы барæгмæ дзыназы».
Автандилы хабар визир дарддæр ранымадта ризгæ:
«Никуы никæйы-ма федтон афтæ искæуыл фæрисгæ.
Уый куыд сар кæны, йæ цæстæй судзгæ сау цæстысыг мизгæ!
Уадз, мæн басудзæд дæ фыдæх, хи дæ нал кæндзынæн хизгæ!»
Цыма паддзахæн йæ зæрдæ визир авæрдта цъæх артыл,
Уыйау акалдта цæха;ртæ, уфестад тасæфтау, æгъатыр;
Сонт фæхъæр ластак«Куыд уæндыс, æви бахыгътай мæн мардыл?!
У фыдлæджы 'гъдау — фыдхабар тагъддæр адам кæна дардыл!
Цыма 'хсызгон хабар хастай, уыйау удисгæ мæм тахтæ,
Зæгъгæ, паддзахæн йæ зæрдæ мæтæй арæдува тагъддæр.
Зондцух, уый зæгъынмæ ардæм ныр куыд æрбавæрдтай къах дæр?!
Ды цæй визир дæ? — фыдохы уацхæсс сау халон дæ, цъах дæ!
Де 'лгъаг, ницæйаг дзæнгæда, маргау, хицауы куы мара,
Уæд кæй не 'мбæлы сыбыртт дæр, уый та чи ма хъуамæ 'мбара?!
Фест къуырма, Ростан, фыдмарг дæм хъустæй цанæфæлтау хъара!
Ныр дæ тæригъæд куыд хæссон, визир, сау туг дыл ныууара!
Автандилы 'рвыст нæ уаис, уæд æрбадзурис æдасæй!
Уæд хæрзæггурæггаг фенис, абон ц' ахæссис мæ разæй!
Фесæф, сонт фыдлæг, дæ сау туг зæххыл цалынмæ нæ разæй! —
Цы — дæ хъуыддаг, цы — дæ ныхас, цы дæ лæгдзинад æгасæй!»
Систа, бандон ыл ныздыхта, бандон базгъæлæнтæ къулыл.
Зæгъгæ, сæмбæлдис ыл, — дарддæр никуы сæмбæлдаид хурыл:
«Талмгуыр ацæуынмæ хъавы, уый куыд бауæндыдтæ дзурын!»
Визир сар кæны, йæ рустыл цæссыгтæ кæрæдзи сурынц.
Афтæ минæвар йæ сæрты ратахт галуаны къæсæрæн,
Æмæ ницы зыдта, згъордта 'рмæстдæр, рувасау, хуыздæрæн.
Цин дæр æвзагыл и, маст дæр, йе 'взаг — йе сафæг æвзæрæн,
Лæг йæ фыдгулæй йæхæдæг у фылдæр фыдхъом йæ сæрæн.
«Уый цы бакуыстон? — Хуыцаумæ ног йæ тæригъæдтæ хъары, —
Уый куыд фембылдтæн, куырмæджы, ныр куыд хитдзынæн фыдтары?!
Афтæ хицауæн йæ фыдæх лæг йæ сæрхъæнæй ыссары
Æмæ развæлгъау зындонмæ уæд йæ мæгуыр уд æппары».
Визир лæппумæ баздæхти тыхст, æрхæндæгæй, таруындæй,
Загъта спаспетæн: «Сырæзтæн, акса, схъæзныг дæн; дарын дæ
Бирæ стыр хæрзтæ, бирæ 'хца, — се 'ппæт рамбылдтон д' амындæй!
Уæ мæгуыр мæ бон! — де 'мбæлæг, — мæнæ ме 'ррайæ бабын дæн!»
Æмæ минæвар дæлгоммæ уæд йæ мызды кой æркæны;
Диссаг, уый ма йæ цы 'ндавы, хатт йæ цæстысыг куы 'ркæлы!
Дзуры: «Не спаспет йæ дзырдæн у нæртон хицау — æгъгъæлын:
Зон, гæртамы тых — йæхи дзы лæг зындоны дæр æлхæны.
Мæн куыд бафхæрдта нæ паддзах, — нæй йын радзурæн ныхæстæй, —
Сонт мæ не схуыдта, фыд-зæрдæ, уæдæ маргæвзаг, дзырдхъæстæ!
Æз лæгæн бæззинаг нал дæн, арв мыл баталынг и, бæстæ.
Иу — куыд баззадтæн сæрæгас, — ууыл дис кæнын æрмæстдæр.
Уæвгæ, развæлгъау, æмбæрстон, — афтæ рауадаид хъуыддаг;
Фæлæ не 'рдардтон æрдумæ тас, — мæ зæрдæ мæм цы дзырдта.
Нæй Хуыцауы раз æрлæууæн, — иугæр амæлын æркуырдта:
Æмæ бархийæ фыдхъъысмæт мæн дæ сæрвæлтау æркъуырдта».
Автандил зæгъы: «Мак балцæн иунæг ахъуызын — йæ мадзал:
Ма уæд булæмæргъ, — æмпылын искуы уардийы куы уадза! —
Хъуамæ ирд æртах ыссара искуы удыхос — æвдадзау.
Дойны уардийæн хæларæй уый йæ хус былтыл æртадза!
Нæй мын удæнцой, зæрин хур мæн æнæ ме 'рдхорд нæ тавы:
Уыцы саггуырд мын мæ зæрдæ хъæдмæ, сырдты 'хсæнмæ давы,
Хицау ма 'гъгъæлæд — ныртæккæ мæн йæ тохты мæт æндавы.
Чемæ нæй лæгæн йæ зæрдæ, уый лæгæй цымæ цы хъавы?!
Хъуамæ хицаумæ мæхæдæг иу хатт ноджыдæр ныххатон,
Æмæ, чи зоны, куы фена — мæтæй а лæппу куыд бадон,
Уæд ысразы мын уа, кæннод нæй æнæхъуызгæ, цы бадон?
Æз куы амæлон, ды дæр-иу, уæд, мæ дунейы хай, атон!»
Ууыл балхынцъ и сæ ныхас. Фынг ысцæттæ ис йæ рады;
Фысым райуæрста лæвæрттæ, фысым буц уазæгмæ хаты;
Йемæ чи уыдис — дзæбæх сæ федта алкæйы йæ кадыл.
Сыстад, ахæрзбон и лæппу, цыма хур аныгуылд уаты.
Уыцы хурдзæсгом, талмрæхснæг систа мин сæдæ йе 'хцайæ,
Хорз атлас тынтæ 'ртæ сæдæ, зæрдæ 'лгъинæй йæм не 'хсайы.
Лал фæрдгуытæн дæр равзæрста уый сæ хуыздæртæн се 'хсайы
Æмæ визирæн арвыста хуын, — бæгуы мулк ын не схай и!
Æмæ визирмæ хуынимæ арфæ йе 'ххуырстæн æрвиты:
«Ды цы зын федтай мæн тыххæй, уый дын никæй бон у фидын,
Фæлæ цалынмæ цæрон дын, туг нæ ныууара мæ цинтыл,
Уарзт дын бафиддзынæн уарзтæй, — уый дын ардбахæрдау сидын».
Цæй, куыд ын хынцон йæ хæрзтæ, кæд кæрон дæр сын нæ зыны, —
Уый цы сау диссæгтæ уадзы ном, лæгдзинадæй йæ быныл!
Æммыст, алкæмæн йæ нысан уаид уый хорз ми фæзмыны! —
Хион хицонмæ фæбæллы лæг йæ дудгæбон, йæ зыны.
